TOPSIS Yöntemi ile Şirketlerin Mali Performansını Değerlendirme

Günümüzde şirketlerin mali performansını değerlendirmek, yatırımcılar, şirket yöneticileri ve analistler için kritik bir gerekliliktir. Farklı finansal oranların ve göstergelerin bir arada incelenmesi, karar vericilere daha kapsamlı bir bakış sunar. Bu noktada, çok kriterli karar verme (MCDM) yöntemlerinden biri olan TOPSIS (Technique for Order of Preference by Similarity to Ideal Solution) şirketlerin mali performanslarını yıllara göre karşılaştırmak için güçlü bir analiz aracı sunar.

TOPSIS Nedir?

TOPSIS, en iyi seçeneğin, pozitif ideal çözüme (en iyi kriter değerlerine sahip nokta) en yakın ve negatif ideal çözüme (en kötü kriter değerlerine sahip nokta) en uzak olan seçenek olduğunu varsayar. Bu yöntem, çok sayıda kriterin bulunduğu durumlarda karar verme sürecini sistematik hale getirerek objektif bir sıralama oluşturur.

TOPSIS Yöntemi ile Mali Performans Değerlendirme Adımları

1. Kriterlerin Belirlenmesi: Şirketin finansal performansını ölçmek için uygun kriterler belirlenir. Yaygın olarak kullanılan finansal oranlar şunlardır:
   • Karlılık oranları (Net kar marjı, ROE, ROA)
   • Likidite oranları (Cari oran, Likidite oranı)
   • Borçluluk oranları (Borç/Özsermaye, Finansal kaldıraç oranı)
   • Verimlilik oranları (Aktif devir hızı, Stok devir hızı)
2. Veri Setinin Hazırlanması: Seçilen kriterler için şirketin yıllara göre mali verileri toplanır.
3. Kriterlerin Ağırlıklandırılması: Kriterlerin önem dereceleri belirlenerek ağırlıklar atanır. Örneğin, yatırımcılar için karlılık oranları daha önemliyken, kredi veren kurumlar için likidite oranları daha kritik olabilir.
4. Normalize Edilmiş Karar Matrisi Oluşturma: Farklı ölçeklerde olan finansal oranlar normalize edilerek kıyaslanabilir hale getirilir.
5. Pozitif ve Negatif İdeal Çözümlerin Belirlenmesi:
   • Pozitif ideal çözüm, en iyi finansal oranlar temelinde belirlenir.
   • Negatif ideal çözüm, en kötü finansal oranlar üzerinden hesaplanır.
6. İdeal Çözümlere Olan Uzaklıkların Hesaplanması:
   • Her yılın finansal verisi, ideal ve anti-ideal çözüme olan uzaklıklarına göre analiz edilir.
7. TOPSIS Skorunun Hesaplanması ve Sıralama:
   • Her yıl için TOPSIS skorları (0 ile 1 arasında bir değer) hesaplanır.
   • 1’e yaklaşan skorlar daha iyi mali performansı ifade ederken, 0’a yakın skorlar düşük performansı temsil eder.

TOPSIS Yöntemi ile Mali Performans Örneği

Bu yöntemin nasıl uygulandığını daha iyi anlamak için aşağıdaki örneği ele alalım. Bir şirketin 2021, 2022, 2023 ve 2024 yıllarına ait gelir tablosu verileri kullanılarak mali performans değerlendirilmiştir. Kullanılan finansal göstergeler:

Karar matrisi normalize edildikten sonra, ağırlıklandırılmış değerler hesaplanarak ideal ve negatif ideal çözümler belirlenmiştir. Yapılan hesaplamalar sonucunda, 2023 yılı en yüksek TOPSIS skoruna sahip olup en iyi mali performansa sahip yıl olarak belirlenmiştir. Sıralama şu şekilde oluşmuştur:

1. 2023 Yılı (En İyi Performans)
2. 2022 Yılı
3. 2021 Yılı
4. 2024 Yılı (En Düşük Performans)

Bu analiz sayesinde, şirketin finansal performans trendi belirlenmiş, alınan kararların etkileri ölçülmüş ve dış etkenlerin şirket üzerindeki etkisi değerlendirilmiştir.

TOPSIS’in Avantajları

• Birden fazla finansal kriteri aynı anda objektif olarak değerlendirmeye imkan tanır.
• Farklı kriterlerin ağırlıkları dikkate alınarak daha gerçekçi bir analiz yapılabilir.
• Geçmiş yıllara göre şirketin finansal performansının nasıl değiştiğini göstermek için kullanılabilir.

TOPSIS yöntemi, şirketlerin mali performansını yıllara göre nesnel bir şekilde sıralamak için güçlü bir yaklaşım sunar. Yatırımcılar, finansal analistler ve şirket yöneticileri bu yöntemi kullanarak şirketin finansal sağlığını daha iyi anlayabilir ve geleceğe dair stratejik kararlar alabilirler. Mali performansınızı daha iyi analiz etmek için TOPSIS’i değerlendirebilir ve farklı senaryolara göre finansal durumunuzu karşılaştırabilirsiniz.